Debriyaj nedir? Debriyaj otomobilimizin en önemli güç aktarım organıdır. Debriyaj dışında, Debriyaj balatası ve Baskı balata arıza belirtileri merak edilen konuların başında yer alıyor. Çünkü tüm arıza belirtilerini görmezden gelip Baskı balata değişimini zamanında yaptırmazsanız, otomobiliniz sizlere tahmin ettiğinizden çok daha fazla rakamlarda masraf açacaktır. Debriyaj neden sertleşir sorusuna yanıt arıyorsanız, debriyaj balatanızın aşındığı ihtimali aklınıza gelecek ilk yanıt olsun.
Baskı balata değişim ücreti ilk aşamada “Yüksek rakam” olduğu gerekçesiyle otomobil kullanıcıları tarafınca genelde ötelenip, “bir sonraki bakımda yaptırırım” değerlendirmesinin yapılmasına neden oluyor. Debriyaj balatası gerçekten sürücülerin dediği gibi bir sonraki bakıma kadar idare eder mi? Baskı balata arıza belirtileri nelerdir, bittiğini nasıl anlarsınız?
Tüm bu kritik değerlendirmelere geçmeden önce, debriyaj ve debriyaj balatasının tam olarak ne işe yaradığına değinelim. Bu sayede karışılacağınız duruma yönelik çok daha sağlıklı bir değerlendirme yapabilirsiniz.
İçindekiler
Debriyaj Nedir?
Debriyaj nedir konusuna verilebilecek en kısa yanıt “Otomobilin en kritik güç aktarma organıdır” genellemesi olacaktır. Güç aktarma organı olarak adlandırılmasının temel nedeni motorun üretmiş olduğu gücü, lastiklere aktararak otomobilin stabil bir şekilde hareket etmesine olanak sağlıyor olmasıdır. Sürücünün talep ettiği hızı üreten motorun gücü tekerlere aktarılır ve bu şekilde konforlu bir sürüş deneyimi yaşanmasına olanak tanır. Debriyaj ne işe yarar konusuyla bu görevi anasıl yaptığını biraz daha detaylandıralım.
Debriyaj Ne İşe Yarar?
Debriyaj ne işe yarar? Manuel vites kutusuna sahip bir otomobil kullanıyorsanız, aracınızı hareket ettirmek amacıyla debriyaj pedalına basarak ihtiyacınız kapsamında, geri ya da birinci vitese alarak aracınızı hareket ettirebiliyorsunuz. Ya da bir üst ve ya alt vitese geçmek istediğinizde yine vites pedalına basarak vitesi ayarlıyorsunuz. Peki, neden böyle yapıyoruz? Ayak debriyaj pedalından hiç kalkmasa ve o şekilde sabit dursa neler olur hiç düşündünüz mü? Şimdi debriyajın nasıl çalıştığını inceleyerek bu konu hakkında sizleri aydınlatalım.
Debriyaj çalışma mantığı kapsamında aracı çalıştırdığınızda motorun üretmiş olduğu gücün aşamalı bir şekilde tekerleklere aktarılmasını sağlar. Bu aktarımı yapabilmesi için ek sistemlere ihtiyaç duyar. Debriyaj bir sistem halinde çalışmaktadır ve bu sistemin ana parçalarını; baskı, balata ve debriyaj rulmanı oluşturmaktadır. Sistemin genel çalışma mantığı sürtünme üzerine kurgulanmıştır.
Aracınızda marşa basıp motoru çalışır hale getirdiğinizde debriyaj baskı ve balatası, volanla birlikte dönmeye başlar. Debriyaj rulmanı da bu parçaların arasına konumlanmıştır. Şoför, debriyaj pedalına bastığı anda debriyaj rulmanı, debriyaj baskısının şemsiye olarak adlandırılan çubuk bölümüne baskı yapar ve debriyaj balatasını boşa çıkarır. Böylece debriyaj balatası da boşta kalacaktır. Bir diğer tabirle motorun ürettiği güç, vites kutusuna aktarılmayacaktır. Bu anı vites değiştirme pozisyonu olarak adlandırmaktayız. Vites değişim ihtiyacı giderilip, debriyaj pedalı yavaş bir şekilde bırakıldığında, baskının şemsi kısmı yavaş yavaş eski haline gelir ve otomobil hareket eder. Bu işlem kavrama anı olarak adlandırılmaktadır.
Özetle, debriyaj vites değişim aşamasında vites kutusu içinde bulunan dişlilerinin kırılmasının önüne geçmek ve motordan gelen gücü kesmek için basılır. Aksi durumda pedala basmadığınız güç aktarma işlemi devam edeceği için vites kutusundaki dişliler sürtünmeye bağlı aşınıp hatta kırıtılabilir. Debriyaj pedalına sürekli basmanız da gücü hep keseceği için sürtünmeyi arttırır ve debriyaj balatası dışında volan olması gerektiğinden çok daha kısa sürede aşınacaktır.
Konuyu biraz daha detaylandırmak için debriyaj seti parçalarını inceleyerek devam edelim.
Debriyaj seti nedir, parçaları nelerdir?
Debriyaj setinin parçalarını temel olarak şu şekilde sıralayabiliriz.
- Volan dişlisi
- Debriyaj balatası
- Debriyaj baskı plakası
- Debriyaj rulmanı – ( Rulman yatağı olarak da adlandırılmaktadır )
- Debriyaj çatalı
Volan dişlisi alüminyum ya da çelik malzemeden üretilmiştir. Bu onun ısıya dayanaklı ve sağlam bir yapıda olmasına olanak tanır. Hareketini krank milinden alı ve ona cıvatayla bağlı konumdadır. Aslında Volanı yalnızca vites kutusunda kullanılmaz, oldukça farklı görevleri bulunmaktadır.
Volanın görevleri nelerdir?
Volan, sözlük anlamıyla “Bir motordan gelen devinimi her hangi bir düzeneğe aktaran veya makinelerde devinim hızını düzgün tutmaya yarayan tekerlek” olarak adlandırılmıştır. Otomobillerde de benzer yapıda kullanılır. Otomobilinize ilk marşı verdiğiniz aşamada marş dinamosu çalışacaktır. Dinamonun hemen ön kısmında güç aktarımı yapmak için “Marş dişlisi” bulunur. Dinamo çalışınca marş dişlisi ortaya çıkan hareketi, krank miline oradan da volana dolaylı yoldan aktarmış olur.
Volan, motoru tabir-i caizse dengeleyici bir sistemdir. Motorda oluşan yanma aşamalarında, vibrasyon oluşur fakat volan dişlisi bu titreşimleri emer ve debriyaja olağan bir sürtünme alanı yaratır. Volanın ana görevi, motorun ürettiği gücün vites kutusuna aktarılmasıdır. Volan kimi kesimler tarafından “Volan dişlisi” olarak da adlandırılır. Bu durumun ana nedeni de volanın çevresinde dişlidir. Bu dişler marş motoruyla bağlantılı bir yapıdadır.
Volandan sonra bir diğer kritik parça olan, Debriyaj balatasına değinelim.
Debriyaj balatası ne işe yarar, nasıl çalışır?
Debriyaj balatası konumu itibariyle baskı plakası ve volan arasında bulur. Balatanın merkez kısmında yani tam ortasında, vites kutusu giriş milinin dişlerine uyum sağlayacak şekilde tasarlanan göbek bulunmaktadır. Debriyaj devreye girdiği zaman, debriyaj balatası sıkışır ve motordan gelen güç vites kutusu giriş miline aktarılır.
Debriyaj rulmanı nedir, nasıl çalışır?
Debriyaj rulmanı, debriyaj seti olarak adlandırdığımız genel sistemin kalbi hatta beynidir. Debriyaj pedalına bastığınız zaman aktarım sağlanan güç debriyaj halatı yardımıyla rulmanına yönlendirilir. Debriyaj rulmanı da baskı plakasının tam ortasında yer alan, debriyaj şemsiyesine baskı yapar ve debriyaj balatasına baskı yapmayı keser. Bu şekilde motordan gelen güç, vites kutusuna aktarılmaz ve otomobil vites değiştirmeye uygun bir yapıya bürünür.
Debriyaj çatalı ne işe yarar, nasıl çalışır?
Debriyaj çatalı, debriyaj düzeneğin manuel bir şekilde kontrol edilmesine sağlamak amacıyla otomobil kullanıcısına özel tasarlanan debriyaj pedalının beynidir. Pedala bastığınız anda arzu edilen güç, debriyaj çatalı yardımıyla kontrol edilir ve bu şekilde sistemin başlangıcı verilmiş olur.
Tam olarak Debriyaj setinin ne işe yaradığına ve nasıl çalıştığına hâkim olduğunuza göre ne derece önemli bir sistemden söz ettiğimizi anlamışınızdır. Debriyaj baskı balatasının bittiğini nasıl anlayabileceğinize değinelim.
Debriyaj balatası biterse ne olur?
Debriyaj baskı balatanın bittiğini manuel yöntemlerle anlayabilirsiniz. Sarf malzeme olduğu için, ömürlük bir parçadır. Belirli periyotlarda değişimi gereklidir. Baskı balatanın bittiğini anlamak için 2 farklı ve en geçerli yöntemi kullanarak kontrol edebilirsiniz. Bunlar,
- Debriyaj pedalına basarak, pedalın tepkisiyle kontrol yöntemleri
- Motor performansını değerlendirerek kontrol yöntemleridir.
Her iki konuya da değinerek, açıklamasını yapalım.
Debriyaj pedalına basarak kontrol yöntemleri
Debriyaj pedalıyla baskı balatanın kontrolünü yapmak için, debriyaj pedalına bastığınızda otomobilinizin tepkimelerini kontrol etmeniz gerekir. Burada dikkat etmeniz konular şu şekilde sıralanmıştır,
- Debriyaj pedalının sağlam bir baskı/balata da daha yukarıda kavrarken, bitmiş ya da bitmeye yakın debriyaj setinde daha dip kısımdan kavramaya başlayacaktır.
- Debriyaj pedalınız eskisi gibi yumuşak olmaz, yani sertleşir. Pedala bastığınızda bitik bir debriyaj setinde ayak kası yapmanız ihtimal dâhilindedir. Çünkü büyük bir güç uygulamanız gereklidir.
Pedal açısından bu tepkimeleri verirken, olayın bir de motor kısmı var. Biten baskı balatanın motora etkisi nedir, her hangi bir zararı olur mu?
Debriyaj Neden Sertleşir?
Debriyaj neden sertleşir? Biten ya da bitmeye yakın bir debriyaj setinde sertleşme sorunu ortaya çıkar, bu da motor üzerinde ciddi olumsuzluklara neden olur. Debriyaj setinin bitmesinin motor üzerindeki etkilerini şu şekilde sıralayabiliriz,
- Motorun ilettiği güç, vites kutusuna sağlıklı bir şekilde aktarılamaz. Elinizde 1 ekmek bulunup, ekmeğin yalnızca ucunu yediğini düşünün. Geri kalanı çöp… Durum motorda da böyledir. Yüksek güç üretir fakat bu şanzımana aktarılmaz. Dolayısıyla üretilen güç boşa gider. Bu da yakıt seviyenizin ciddi oranda artmasına neden olacaktır.
- Debriyaj bittiği ve sıyırdığı için kalkışlarda aracınız sürekli titreyecektir
- Kalkışlarda devir saatinin tavan yapıp, aracın neredeyse itme gücüyle gittiğine şahit olabilirsiniz.
- Vites geçişlerinde pedal dışında, vites topuzunda da sertleşme olur. Vitese takmak istediğinizde kolay bir şekilde geçmez. Büyük bir güç uygularsınız ve vitese geçme anında metal sürtmesi sesi gelebilir. Bu ses, vites kutusunun içindeki dişlilerden gelmektedir. Israrla ses çıkartan yapıda kullanmaya devam ederseniz, sürtünmenin etkisiyle metal dişli bir süre sonra çatlayıp kırılacak ve vites kutusu tamamen kullanılamaz bir yapıya bürünecektir.
- Eğer 3. Ve 4. Viteste bile 1. Vitesteki gibi kalkış yapıyorsanız bilin ki debriyaj baskı balatanız bitiyor demektir. Set düştüğü için o vitesleri neredeyse 1. Vites olarak algılar.
- Aracınıza birkaç yolcu bindiğinde neredeyse kalkmayacak duruma geliyorsa, debriyaj setiniz miadını dolduruyor demektir.
Debriyaj baskı balatanın kontrolü; debriyaj pedalının sertleşmesi, motor performansının azalıp fazla yakalaması gibi etmenlerle yapılabilir. Ayrıca debriyaja bastıkça aracınızın içinde bir yanık kokusu duyabilirsiniz. Eğer bu gibi durumlarla karşılaşmışsanız ivedi bir şekilde debriyaj baskı balatasının değişimini yaptırmanız gereklidir. Daha ekstrem durumlar olsa da en sık karşılaşılan debriyaj baskı balata arıza belirtilerini bu şekilde sıralayabiliriz.
Bu sorunlarla karşılaştım, debriyaj setini değiştirmem gerekli ama “ne kadar tutar” sorusunu duyar gibiyiz.
Debriyaj baskı balatası değişim ücreti ne kadar 2023
Debriyaj baskı balatası değişim ücreti 2023 yılında artan döviz kapsamında ne yazık ki biraz fazlalaştı. Rakam aracın motor tipi, modeli gibi farklı parametrelere göre değişkenlik göstermektedir. Ortalama bir rakam aktarmamız gerekirse debriyaj setleri ortalama olarak 2.000 TL ‘lik bir satış fiyatıyla karşımıza çıkıyor. Tabi, bir de buna işçilik ücreti ödemeniz gerekiyor ki bu rakamın da en aşağı 1.000 TL olacağını bildirmek isteriz. Bu kapsamda 2023 yılı içinde debriyaj baskı balata değişimi için ortalama olarak 3000 TL’yi gözden çıkartmanız gerekiyor. Bu rakamlar kampanyalara bağlı değişkenlik gösterebiliyor. N11 gibi online alış veriş sitelerinde araştırma yapıp, uygun rakam araştırmasına girebilirsiniz.
Debriyaj baskı balatası biterse ne olur?
Debriyaj baskı balatası biterse aracınız tamamen hareket edemez konuma gelir. Debriyaj pedalının sertleşmesi, motor performansının düşmesi ve aracın fazla yakması gibi arıza belirtileriyle karşılaşırsanız yolda hareketsiz bir şekilde kalmamak adına debriyaj baskı balatanızı kesinlikle değiştirmeniz gereklidir.
Baskı balata değişimi kaç saat sürer?
Baskı balatanın değişim süresi biraz da ustanın el beceresine göre değişkenlik gösterecektir. Değişim aşamasında araç şifte kaldırılır ve vites kutusu tamamen aşağıya alınır. Dolayısıyla çok basit bir işlem olmasa da işinin ehli bir usta ortalama olarak 3-4 saat içinde baskı balata değişim işlemini sorunsuz bir şekilde tamamlar.
Baskı balatanın ömrü ne kadardır?
Debriyaj baskı balatası için sabit bir ömür ya da değişim periyodundan söz edemeyiz. Sarf malzeme olduğu için istediğiniz kadar dikkatli kullanın, belirli bir süre sonra bitecektir. Bu süre tamamen araç sürücüne bağlı. 10.000 KM sonra bitirebileceği gibi sağlıklı bir kullanımla 300.000 KM’ ye kadar bile kullanılabilir.
Debriyaj balatası yolda bırakır mı?
Debriyaj baskı balatası tamamen bitmişse aracınız hiçbir şekilde hareket etmez. Gaz verirsiniz, devir saati yükselir ama aracınız hareket etmez. Dolayısıyla yolda kalırsınız. Eğer bu gibi durumla karşılaşırsanız 1. Değil 3. Ya da 4. Viteste hareket etmeyi deneyin. Şansınız varsa ve biraz da olsa kalmışsa hareket edip, servise kadar ilerleyebilirsiniz.
Baskı balata setini değiştirmezsem ne olur?
Aracınızı hareket ettiremezsiniz. Devir saati yükselir fakat araç ilerlemez. İnatla kullanmanız volanın yanmasına, dolayısıyla baskı balata değişimi aşamasında volanın da zorunlu olarak değişimine neden olacaktır.
Sonuç olarak debriyaj baskı balatası araç için hayati bir öneme sahip olmakla birlikte, değişimi asla ihmal edilmemesi gereken parçaların başında yer alır.
Sık Sorulan Sorular – Debriyaj Nedir?
Bu bölümde Debriyaj Nedir? konusuna yönelik, siz değerli kullanıcılarımızın uzmanlarımıza yönlendirmiş olduğu en sık sorulan soruları derledik. Özet niteliğinde okuyup, konu hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Ayrıca debriyaj nedir konusuna yönelik aklınıza takılanları, sormak istediklerinizi ya da deneyimlerinizi bizlerle YORUMLAR bölümünden paylaşırsanız yayınlamaktan mutluluk duyacağımızı bilmenizi isteriz.
Baskı balata değişimi sonrası performans artışı olur mu?
Baskı balata değişimi sonrasında motorun üreteceği güç, sağlıklı bir şekilde vites kutusuna aktarılacağı için motor performansında ciddi bir artış olacaktır. Ayrıca, otomobilinizin yakıt tüketiminde de hatırı sayılır bir azalma olur.
Baskı balata çekişi etkiler mi?
Baskı balata çekişi direkt olarak etkiler. Bitik bir debriyaj setiyle motor performansının maksimum seviyelere ulaşması söz konusu bile değildir. Performansı düşürdüğü gibi yakıt tüketimini de arttıracaktır.
Debriyaj ne zaman kullanılır?
Debriyaj, otomobilinizi hızlandırırken bir üst vitese çıkmak istediğinizde ya da hızı düşürmek için bir alt vitese indirmek istediğinizde kullanılmaktadır.
